Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100’üncü yıldönümünü kutluyoruz. Daha önceki yazılarımda Cumhuriyet ile ilgili yazılar yazmıştım. Bugün ise bayramı yaşıyoruz. Nicelerini kutlamanın nasip olması dileğiyle!            

   Ankara’da 23 Nisan 1920’de kurulan ilk Meclis, birtakım sıkıntılar yaşasa da 15 Mayıs 1922 tarihinde dış ülkelerdeki temsilciliklerimize bir tamim göndererek devletin ünvanının Türkiye Cumhuriyeti olarak kullanılmasını ister.  

 

Cumhuriyet’in ilanından sonra

    Cumhuriyet’in ilk yıldönümü 29 Ekim 1924 günü bütün yurtta 101 pare top atışı yapılarak kutlanır.   Hutbelerde ad anmaksızın millet ve Cumhuriyet’in saadet ve selâmetine dua edilmesi için illere tebligat gönderilir.   29 Ekim günü, 1925 yılından itibaren bayram olarak ilan edilir. 

Devleti yöneten kurucu üyeler, üç yıl süren mücadekeden sonra Cumhuriyet’i kem gözlerden korumak amacıyla kıskançlık göstermişlerdir. 

    Çanakkale Boğazı’nda tesis edilecek dinleme istasyonunun İtalyanlara verildiğini ve batık gemilerin pazarlıkla satılacağını  duyan İngiliz ve Fransızlar, Boğaz’a olan ilgilerini daha da arttırırlar. Bir Fransız şilebinin Karadeniz’e gitmek üzere Çanakkale’den içeri girdiğine ve Seddülbahir’e demirleyen İngiliz torpidosunun dışarıya çıkardığı askerlerini alarak kuzeye hareket ettiğine dair alınan raporlar, kuşkulardaki haklılığı ortaya koyar.  

    Bazen küçücük de olsa istenmeyen meseleler ortaya çıkar. Çanakkale’deki İngiliz mezarlığına çekilecek bayrağın ebadı bile hükümranlığımızın zedelenebileceği kaygısıyla sorun olur.  

 

Resmi davetler                                                                                                

    İlk defa 1929 yılında Ankara Palas’ta Cumhuriyet Bayramı nedeniyle bir ziyafet verilecektir. Ziyafete yabancılar da davet edilir. Masa düzeni ve yemek takımları konusunda titizlikle hareket edilir. Milli Saraylar Müdürlüğünde bulunan yemek takımlarının Ankara’ya gönderilmesi istenir.  Bu uygulamaya sonraki yıllarda da devam edilir. Törenler sırasında asayişi sağlamak üzere İstanbul ve çevre illerden gelecek olan polislere harcırah tahakkuk ettirilemediğinden trenle ücretsiz seyahat etmeleri sağlanır.  

    4’üncü Kolordu 1933 yılındaki geçit törenlerine katılacaktır. Kolordunun binek hayvanı sıkıntısı vardır. Pazarlık usulü yapılan satın almayla hayvan ihtiyacı tamamlanır.  Bir sonraki yılda yapılan törenlere Irak dört adet uçak gönderir.  Törenlerden sonra Türk yazılı basınında Irak’a teşekkürler sunulur…

 

Dedemin bir anlatımı 

    İsmet İnönü’nün Başbakan olduğu dönemde Çanakkale’de Cumhuriyet Bayramı törenleri kutlanmaktadır. Geçit törenine beş tank iştirak eder. Gövdelerine şablonla numara basılmıştır. Geçit yapmak üzere bekletilen tanklar öyle bir köşeden hareket ettirilir ki, hükümet erkânının, yabancı askeri ataşelerin ve diğer davetlilerin önünden geçince hemen sağa saparak bir sokağa girerler. Kimselerin alınmadığı bu ara sokakta, elinde şablon ve boya olan askerler gelen tanka yeni numara basarlar. 

    Böylece belki de her tankı altı yedi kez tören platformunun önünden geçirerek sayıca üstünlük imajı yaratılmak istenir. Savaştan yeni çıkan ve yokluk içinde çırpınan bir millet, istihbarata karşı koymanın yanında düşmana karşı caydırıcı görüntü vermek ve ürperti yaratmak amacıyla böylesi bir yönteme bile başvurmuştur.

    

Yukarıdaki araştırmayı günün anlamını ve bugünlere hangi şartları yaşayarak geldiğimizin önemini vurgulamak için yaptım. Daha söyleyecek çok söz var elbette. Cumhuriyeti her türlü sıkıntıya göğüs gererek bizlere emanet eden insanların kime ne borcu vardı? Bayramın asaletine gölge düşürmemek için izlenimlerimi bayramdan sonra yazacağım.

    Başta Büyük Atatürk olmak üzere silah arkadaşlarını, tüm şehitlerimizi, kongre kararlarına imza atanları, Antep ve Maraş savunmasına katılanları, Ege’nin efelerini, Trakya’nın yiğitlerini, İnebolu’nun kayıkçılarını, Şerife Bacıları rahmetle anıyor ve halkımızın bayramını kutluyorum.

 

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi        

                                                                                                           

  Cumhuriyet arşivi,  Tarih:  15/5/1922,   Sayı: -,        Dosya: 45,         Fon : 30.10.0.0,             Yer no: 3.14.5

  A.g.a.                       Tarih: 26/10/1924, Sayı: 986,    Dosya: -,            Fon Kodu:30.18..1.1    Yer no: 11.48.17

  A.g.a.                       Tarih: 5/3/1924,     Sayı: 316,    Dosya: 22-10,    Fon kodu: 30.18.1.1     Yer kodu: 9.15.13

  A.g.a.                       Tarih: 8/2/1925,     Sayı: 1516,  Dosya:-,             Fon kodu: 30.18.1.1,    Yer kodu: 12.75.6

  A.g.a.                       Tarih: 27/12/1925, Sayı: 2954,  Dosya: -,            Fon Kodu: 30.18.1.1.   Yer Kodu: 17.81.9

  A.g.a.                       Tarih: 14/9/1925,   Sayı: -,         Dosya: 6927,     Fon kodu: 30.10.0.0,    Yer kod:64.427.25 

  A.g.a.                       Tarih: 29/6/1926,   Sayı: -,         Dosya: 685M,    Fon: 30.10.0.0              Yer: 63.424.9

  A.g.a.                       Tarih: 17/10/1929, Sayı: 8467,  Dosya: 432-79,  Fon kodu: 30.18.1.1.,   Yer kodu: 6.51.13 

  A.g.a                        Tarih: 22/10/1930, Sayı: 10097,Dosya: 154-29,  Fon kodu: 30.18.1.1.,   Yer kodu: 14.69.1

 A.g.a.                       Tarih: 24/6/1933,   Sayı: 14631,Dosya: 43-56,    Fon kodu: 30.18.1.2.    Yer kod: 37.48.12

 A.g.a.                       Tarih: 20/10/1934, Sayı: -,         Dosya: 436146, Fon kodu: 30.10.0.0,    Yer kod:259.742.