Türk müziği – makamı sesler arasındaki ilişkiyi belirleyen kurallara göre melodinin biçimlenmesine denir. Türk sanat müziğinde 498 makam tespit edilmiştir Ancak, günümüze özellik taşıyıp kullanıla gelmiş olanlar 80 kadardı.r
Makamlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz : Hicaz, Hüzzam, Nihavent, Rast, Segah, Kürdili Hicazkar, Bayati, Uşşak, Sultani Yegah, Muhayyer,Hüseyni, Suzinak, Kar Cihar,Mahur, Acemi Kürdi.
1 HİCAZ MAKAMI
Dağdi Saçlarıma Bahar Gülleri-Ayşen Birgör
Kelime anlamı ile Arabistan’daki bir ilin adıdır İlk defa 14 yy da Urmevi’nin eserlerinde rastlanılmaktadır. Hicaz Makamı kendi içerisinde Hicaz, Humayun, Uzzal ve Zirgüleli Hicaz olmak üzere dörde ayrılmaktadır
2 NİHAVENT MAKAMI
Bugün Yine Gönlümün Bahçesinde Gezindin-Melahat Gülsel
Kelime anlamı İran’da Luristan Eyaletinde Hamedan’ın güneyinde tarihi bir şehrin adıdır. İlk defa II Mehmet’e ait eserlerde görülmektedir Rast perdesi üzerinde Buselik beşlisine, Neva perdesinde Kürdi veya Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
3 HÜZZAM MAKAMI
Ömrüm Seni Sevmekle Nihayet Bulacaktır.
Münip Utandı'nın şarkısı
Kelime anlamı koyu hüzün anlamındadır Hüzzam beşlisine, Eviç perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelmiştir Ayrıca, Neva perdesi üzerindeki Hicaz dörtlüsünün Humayun dizisi halinde uzantısıyla da, Gerdaniye perdesi üzerinde Buselik beşlisi meydana getirir
4 KÜRDÎLİHİCAZKÂR MAKAMI
Yıldızlı Semalardaki Haşmet Ne Güzel Şey
Sadi Hoşses'in şarkısı
İlk defa 1855 yılında Hacı Arif Bey tarafından kullanılmıştır En neşeli şarkılardır. Cumhuriyet döneminde 'Türk Sanat Müziği' adı altında sunuldu... Bunlar; Muhayyer Kürdi, Kürdili Hicazkar, Acem Kürdi, Nihâvend diye sıralanır. Bu alanda öncü Kürt sanat insanları: Hacı Arif Bey, Buhurîzade Mustafa Itrî ve Mehmet Zekaî Dede Efendi'dir. Çok şarkı formundaki eserlerde kullanılır. Rast perdesi üzerinde bir Kürdi dörtlüsüne, Çargâh perdesi üzerinde bir Buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana gelir Kürdi etkilerinin ve Buselik etkilerinin duyulduğu bir makamdır.
5 RAST MAKAMI
Belki Bir Sabah Geleceksin-Zeki Müren'in şarkısı. Farsça doğru dosdoğru ve gerçek anlamındadır İlk defa 14 yy da Safiyüddün Abdülmümin’in eserlerinde rastlanılmaktadır Yerinde Rast beşlisine, Neva Rast dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
6 UŞŞAK MAKAMI
Gam-zedeyim Deva Bulmam
Savaş Ş. Barkçin'in şarkısı
Arapça, âşıklar anlamına gelmektedir İlk defa 14 yy da Safiyüddün Abdülmümin’in eserlerinde rastlanılmaktadır Yerinde Uşşak dörtlüsüne, Neva perdesinde Buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana gelir
7 HÜSEYNİ MAKAMI
Bursanın ufak-tefek taşları- Haticem saçlarını dalga dalga taratmış - Sadettin Kaynak
Hüseyin’e ait anlamındadır İlk defa 14 yy da Safiyüddün Abdülmümin’in eserlerinde rastlanılmaktadır Yerinde Hüseyni beşlisine, Hüseyni perdesinde Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
8 MUHAYYER MAKAMI
İşte seni seven benim-Sâdeddin Kaynak
Serbest, takdir ve beğenişe kalan anlamındadır İlk defa 14 yy da II Mehmet’e ait eserlerde görülmektedir Yerinde Hüseyni beşlisine, Hüseyni perdesi üzerinde Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
9 MAHUR MAKAMI
"Yüzün güllerden ince, sesin bülbülden tatlı", "Bahar pembe beyaz olur", "İki gözüm sensin, lütfette söyle.
Hindistan’ın Haydarabat Nizamlığında bir şehrin adıdır İlk defa 14 yy da II Mehmet’e ait eserlerde görülmektedir Rast perdesi üzerinde Çargâh beşlisine, Neva perdesinde Çargâh dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
10 HİCAZKÂR MAKAMI
Geceler Yarim Oldu. Ayşen Birgör. ...
Anlatılmaz Bin Derd ile Geçiyor Çileli Ömrüm. Bahadır Özüşen. ...
Zarafet ve hayal gücü anlamına gelmektedir 18 yy ’ın ikinci yarısında Abdulbaki Nasır Dede’de rastlanılmaktadır Rast perdesinde Hicaz beşlisine, Neva perdesi üzerinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir
11 KARCIĞAR MAKAMI
Bir Yâreli Kuş Çırpınıyor Sanki Telinde · Melihat Gülses
Türkçe, yırtıcı kuş anlamına gelmektedir İlk defa 15 yy da Kırşehirli Nizamoğlu Yusuf’a ait kuramlarda rastlanılmaktadır Yerinde Uşşak Dörtlüsüne, Neva perdesinde Hicaz beşlisinin eklenmesiyle oluşur.
12 SÜZNAK MAKAMI
Benim yarem gibi yare bulunmaz
Bestekarı: Latif Ağa
Yakıcı anlamındadır 1785 yılında tahminen Vardokosta Seyfi Ahmet Ağa’ya ait eserlerde rastlanılmaktadır Yerinde Rast beşlisine, Neva perdesi üzerinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelir.
13 MUHAYYER KÜRDİ MAKAMI
Rüzgar Söylüyor Şimdi O Yerlerde Bizim Eski Şarkımızı-Hasan Eylem'in şarkısı
İlk defa 19 yy da Müezzinbaşı Rıfat tarafından bulunduğu ve II Mahmut’a ait eserlerde görülmektedir Yerinde Muhayyer Makamı dizisi ve yerinde Kürdi Makamı dizisinin karışımından meydana gelmiştir.
14 ACEM KÜRDİ MAKAMI
Artık Gelecek Sanma Sakın Geçti O Günler-
Arif Sami Toker
İlk defa Kavaidi Tanbur adlı yayında rastlanılmaktadır Esas olarak Acem Makamını meydana getiren dizi ve çeşnilere yerinde Kürdi dörtlü veya beşlisinin eklenmesiyle meydana gelir Seyri inicidir.
(İnternetten derlemedir.Erdil Ünsal)
