Bu haftaki yazımda sizlere çok değerli bir isim Eski Washington Büyükelçimiz, değerli diplomat Namık Tan’ın müdür yardımcılığını yaptığım Yakın Doğu Enstitüsü tarafından düzenlenen Güvenlik Akademisi Sertifika Programı kapsamında gerçekleştirdiği “Türkiye Cumhuriyeti – Amerika Birleşik Devletleri Güvenlik İlişkilerinde Son Gelişmeler ” başlıklı seminerinden çok değerli notlar aktaracağım. Türkiye-ABD ilişkilerinin sıkıntı yaşadığı bu dönemde çok yararlı olacağına inanıyorum.
Yakın Doğu Enstitüsü Güvenlik Akademisi kapsamında verdiği seminer çerçevesinde Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ilişkilerin bölgesel yeniden yapılanmaya ve güvenlik mimarisine etkilerini irdeleyen Namık Tan ABD’nin içinden geçtiği karmaşık dönemin iyi anlaşılması gerektiğini vurguladı. Amerika Birleşik Devletleri’nin yönetsel yapısındaki görüş ayrılıklarının politika yapma ve uygulama süreçleri üzerindeki etkilerine vurgu yapan Tan, “Dünyanın mevcut güvenlik mimarisine bakmak lazım. Bugün kendimize birkaç mihengi noktası alacak olursak birinci ve ilk mihengi noktası Atlantik’in öbür yakasındaki ABD’dir.
ABD gerçekten mevcut durumu itibariyle, bugün itibariyle, anlaşılması güç bir süreçten geçmektedir. Zaten bilmediğimiz bir kavram giderek daha karmaşık hale gelmiş vaziyette. ABD’de son seçimler sonrasında birden fazla yönetim çıkmış durumdadır. Beyaz Saray, Dışişleri Bakanlığı, Pentagon ve Kongre arasında denge ve denetim mekanizması sağlıklı çalışmamaktadır. Amerika, Obama’nın son dönemlerinden itibaren zaten dünyada liderlik rolü üzerinde ciddi bir soru işaretine yol açmaya başlamıştır. Bu gelinen noktada bu soru işareti herkesin kafasında daha da büyüyerek bir bilinmeze doğru gitmektedir. Bu son derece tehlikeli bir gelişmedir.” dedi.
Türkiye ve ABD arasındaki Atlantik ilişkileri çerçevesinde bölgede Avrupa Birliği’nin son durumunu ve Rusya ile Çin’in bölgede etkin olma çabalarını da değerlendirmenin gerektiğini vurgulayan Namık Tan “Bir medeniyet projesi olarak ortaya çıkan Avrupa Birliği projesi bugün kan ağlamakta.
Stratejik düşünme yetisi hiçbir zaman olmayan AB‘ne stratejik düşünme ve hareket etme görüntüsünü veren İngiltere, BREXIT sürecine girdi ve bu AB’ni ciddi ölçüde sıkıntıya uğrattı. Ayrıca ayrılıkçı hareketler, Katalonya’da ki durum ve genel ekonomik performansı itibariyle AB hakikaten dünya çapında bir dengeleyici liderlik yapmaktan iyice uzaklaştı. Bu arada bölgesel aktörler ortaya çıktı, bu boşlukları dolduran Rusya, derhal kendi askeri gücü ve petrol gibi doğal kaynaklardan olan geliriyle üzerine yönelik olan ambargoyu dahi bir kenara iterek ve herhangi bir uluslararası kurallar bütünüyle de bağlı olmadığından rahatlıkla, ABD’nin de kendini geri çekmesi neticesinde birden bire her yere angaje olmaya başladı. Çin ve diğer gelişmekte olan ülkeler kendi ölçülerinde belli bir ivme yaratmalarına rağmen onu sürdürülebilirlik çerçevesine oturtamadılar. Bunun ötesinde kısa ve orta vadede baktığınızda Çin’in de bu sıkıntılardan nasibini aldığı görülüyor onun da katkıları sınırlı oldu. Bunun dışında diğer güç odaklarına, güvenliği şöyle veya böyle etkileyecek diğer ülkelere de baktığımızda ortada bir karmaşanın hâkim olduğunu görüyoruz. Nitekim ABD’nin eski Dışişleri Bakanlarından Henry Kissinger’ın ortaya attığı bir kavram – ki ben buna katılıyorum- muazzam bir kaotik dönemin içine girdik. Şu anda bu kaotik dönemin ne kadar süreceği kestirmek mümkün değil. Ne kadar sürecek bilmiyoruz.” dedi.
